*İlçemiz sınırları dâhilinde 2 Müze, 2 Kütüphane bulunmaktadır.
*Kültür Bakanlığına bağlı olarak; Devlet Opera ve Balesi, Samsun Devlet Klasik Türk Müziği Korosu, Il Kültür Müdürlüğü bünyesinde Türk Halk Müziği Korosu (Yetişkinler, Gençlik ve Çocuk korosu olarak çalışmalarını sürdürmektedir.), Türk Sanat Müziği Gençlik Korosu, Türk Halk Oyunları (Yetişkinler, Gençler ve Çocuk bölümlerinden oluşmaktadır.) etkinlikleri yürütülmektedir. 

Taşınmaz Kültür Varlıkları:
  Tümülüs-Höyük ve Antik Yerleşim alanları :
  * Cedit Mahallesi (Amisos) II. ve III. derece arkeolojik sit alanı. 
  * Kılıçdede Mahallesi'ndeki Dündartepe (Öksürük Tepe) I. ve II. derece arkeolojik sit alanı. 
  * Baruthane Tümülüsleri (Asfalt yolun solunda yer alan iki tepeden oluşmaktadır.) I. derece arkeolojik sit alanı. 
  * Samsun'un batısındaki Küplüce köyünde yer alan Dede üstü tepesi Demir Çağı Helenistik Roma ve Antik Çağı. 

Önemli Haftalar: 
  19 Mayıs Kültür ve Sanat Haftası 
  1981 yılından beri her yıl 16-19 Mayıs tarihleri arasında çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. 

Dini ve Kültürel Yapılar:
  1. Büyük Camii 
  Ulu Camii, Hamiciye Camii gibi çeşitli adları da vardır. 9 Eylül 1884'te Batum lu Hacı Ali tarafından yaptırılmıştır, Sultan Abdülaziz'in annesi tarafından onarımı yapılmıştır. Büyük avlu içinde yer alan cami, kesme tastan yapılmış çifte minarelidir. Çifte minaresi tek şerefelidir. Samsun'un en büyük camisidir. 
  2. Yalı Camii Buğday Pazarı'ndadır. 1312 yılında Sadik Bin Abdullah tarafından yaptırılmıştır. 
  3. Pazar Camii Pazar Mahallesi'nde Hazinedar Zade Süleyman Pasa Vakıf ve hayratındandır. 14.yy. İlhanlı yapısıdır. 
  4. Kale Camii Kuyumcular çarsısındadır. M.S.1314'te İlhanlı Valisi Emir Timur tas Pasa adına yaptırılmıştır. Onarımlarla mescide dönüştürülmüştür. 
  5. Isa Baba (Ese Baba) Camii ve Türbesi Cedit Mahallesi'ndedir. 15.yy. da yapılan ilk yapı özgün biçimi ile günümüze ulaşmıştır. Kare planlı küçük bir mescit ve türbeden oluşan yapı 1895'te onarılmış, 1975 - 1976'daki son onarımda ise cami ve türbeye dönüştürülmüştür. 
  6. Şeyh Seyyie Kudrettin Cami ve Türbesi Caminin yapıldığı tarih belli değildir. Camii ile türbe bitişiktir. Dikdörtgen planlı camii, ahşap çatıyla örtülüdür. Şeyh Seyyie Kudrettin büyük İslam alimi ve mücahitlerindendir. Abdulkadir-i Seylani (M.1078 - 1166) hazretlerinin torunu olup babası Muhyiddin'dir. Eski tarihle 722 yili Sefer ayinin 15'i günü (M.1322) ölmüş ve buraya gömülmüştür. 
7. Kiliçdede Camii ve Türbesi Kiliçdede Cami, Kiliçdede Mahallesi'nde eski caminin yıkılmasından sonra yapılmış yeni bir camidir. 
Türbe; caminin mihrap tarafindaki bahçede agaçlar arasinda üstü açik, etrafi beton ve mozaikle çevrilmis büyük bir mezardir. Kiliçdede'nin Seyh Seyyid Kudbettin ve Isa Baba ile beraber geldikleri 1078 - 1116 tarihleri arasinda Selçuklu savaslarinda buluduklari ve sehit olduklari söylenmektedir. Mezarin bas tarafinda "Fatih Kiliçdede burada medfundur" yazilidir. Halk tarafindan ziyaret edilen murat yerlerindendir. 
8. Italyan Katolik Kilisesi Ulugazi Mahallesi'nde yer almaktadir. 1846 yilinda yapilmistir. Bina kargir olarak iki katli insa edilmistir. 
9. Süleyman Pasa Medresesi Saathane yakinindadir. Binanin vakif tarihi 1813'tür. At nali sekline bir plana sahip, yigma tugladan insa edilmis iki katli bir yapidir. Kültürel Yapilar

İlkadim Evlerinin Mimari Özellikleri
Genellikle zemin üzeri iki katli olan binalarin dis cephesi yigma tugladan (bazi büyük yapilar tastan) iç bölmeleri bagdadi olarak yapilmistir. Ikinci katta bir çikma mevcuttur. Çikma, bazi yapilarda iki adet (bazen dört) ahsap veya tas direkle tasinmakta, bazi yapilarda demir çubuklarla desteklenmektedir. Kirma çatisi alaturka kiremitle örtülü, saçak altlari ahsaptir. Iç mekanda ortada bir sofra yer almakta, diger odalar bu sofaya açilmaktadir. Taban ve tavan ahsap malzemelidir. 
 
Müzeler
1. Arkeoloji ve Etnografya Müzesi 
1981 yilinda Vilayet Eski Müzesi eserlerinin kullanilmasiyla olusturulan Müze, Samsun'da eski fuar alaninda 19 Mayis 1981 günü ziyarete açilmistir. Müze, orta salon ve simetrik olarak yapilmis iki yan salondan ibarettir. Orta salonda Amisos kentinde ortaya çikartilan mozaik teshir edilmektedir. Bu salondaki en göz alici eser olan mozaik taban üzerinde, çesitli mitolojik sahneler simetrik olarak islenmistir. 
Orta salonun sag tarafinda yer alan salonda Samsun ve çevresinde ele geçen kalkolitik, Ilk Tunç, Hitit, Helenistik ve Roma dönemlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir. Diger yan salonda ise Samsun yöresinden müzeye intikal etmis olan etnografik nitelik eserler; bindallilar, peskirler, cepkenler, para ve saat keseleri, el yazmasi Kur'anlar, süs esyalari, silahlar, mutfak esyalari, hali, kilim vb. esyalar teshir edilmektedir. Müze bahçesinde Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanli dönemlerine ait eserler sergilenmektedir. 

2. Gazi Müzesi
2006 yilinda yeniden restore edilen Gazi Müzesine Atatürk Müzesindeki Atatürk”e ait eserler ile 19 Mayis 1919 da birlikte Samsun”a ayak bastigi 18 arkadasinin balmumu heykelleri tasinarak danada zenginlesen müze ziyarete açilmistir. 
Kale Mahallesi'nde, Mecidiye Caddesi üzerinde yer almaktadir. Iki katli bölmeler bagdadi olarak yapilmistir. 
Atatürk, 19 Mayis 1919'da Samsun'a geldigi zaman Mintika Palas olarak bilinen bu binada kalmistir. 
20 - 24 Eylül 1924'teki Samsun seyhatlerinde Ulu Önder'e Samsun halkinca hediye edilmistir. Yine 16 Eylül 1928 ve 22 Kasim 1930'da Ulu Önder Atatürk Samsun'a gelislerinde, Samsun halki tarafindan kendilerine bagislanan bu binada konaklamislardir. Bugün müze olarak kullanilan bina da, bir konser salonu ve Atatürk ile ilgili kitaplarin derlendigi bir özel ihtisas kütüphanesi bulunmaktadir. 

Ilçemizin Turizmdeki Yeri
Ilkadim ve çevresinin tarihi ve eski yerlerinin tespiti buralarda yapilan arkeolojik kazilar neticesi ortaya çikarilmistir. Bugün limanin üst tarafindaki platoda Karasamsun denilen mevkide yikilmis sütunlar bulunmaktadir.
Dündar tepede yapilan kazilarda, kalkolitik ve bakirçagi eserleri bulunmustur. Bulunan bu eserler Arkeoloji Müzesindedir. 
 
Anıtlar
1. Atatürk Aniti 
1928-1931 yillari arasinda Avusturyali Heykeltiras Heinz Kreppel tarafindan yapilmistir. 19 Mayis 1919'un anisina yaptirilan bu anitin kaidesinin dört bir tarafinda Milli Mücadeleyi vurgulayan figürler mevcuttur. Samsun'un amblemi haline gelen bu anit Dünyada ikincidir.
2. Ilkadim Aniti 
1981-1982 yillari arasinda Heykeltiras Hakki Atamali tarafindan yapilmistir. Atatürk'ün dogumunun 100.yilinda Samsun halki tarafindan yaptirilan bu anitin öndeki üçlü figürü, Atatürk ve beraberindekilerin Samsun'a ilk ayak basislarini simgelerken Kurtulus Mücadelesinin buradan baslatildigini ifade etmektedir.
 
Sivil Mimari Örnekler
1. Tashan 
Sivil Osmanli mimarisinin güzel bir örnegi olan bu eser, 17. Yy. sonlarina dogru insa edilmis olan han iki katlidir.
2. Bedestan
Genç Osmanli devrine ait olan bu eser, bugün Bitpazari adi ile anilan antika ve eski esyalarin satildigi yerdir. 
3. Eski Belediye Binasi 
Eski Belediye Baskanlarindan Merhum Gebilizade Necip Bey tarafindan 1913-1914 yillari arasinda yaptirilan binanin dis yüzü Ünye tasi ile kaplanmis ve yontma ve süsleme sanatinin güzel bir örnegini teskil etmektedir. Üçüncü katin balkonunun kenarinda eski yazi güzel bir mermer kitabe mevcuttur.